Michał Jan Bagiński Terapia&Rozwój

Kiedy spotykam się z klientem, a ten opowiada o swoich problemach, po wysłuchaniu słyszy do mnie pytanie:
co byś chciał zamiast tego?

Moim zadaniem jako terapeuty TSR jest pomoc klientowi w znalezieniu optymalnego rozwiązania dla sytuacji, którą określa jako problemową.

W tradycyjnym podejściu celem terapeuty jest zgłębianie natury problemu – jego uwaga jest skupiona na deficytach klienta (przyczynach i mechanizmach zaburzenia). Prawdopodobnie będzie on w przeszłości klienta poszukiwał źródła jego cierpienia. Zaś kiedy je odnajdzie - zaproponuje strategię wyeliminowania bólu, np. poprzez zmiany zachowań.Istnieje jednak ryzyko, że w wyniku takiego działania klient poczuje się jeszcze gorzej.

W TSR uważamy, że skutek (teraźniejszość) nie musi być związany z przyczyną (przeszłość).

W tym podejściu uznajemy, że klient jest ekspertem od swojego życia.

TSR nie wyklucza, że klient musi "pobyć przez chwilę w problemie”, bo inaczej może “nie ruszyć do przodu”, ale nie jest to warunek konieczny.

Generalnie możemy pracować z klientem nie znając szczegółowo problemu, a przynajmniej analitycznie się w niego nie zagłębiając.

W modelu TSR traktuje się treść problemu, z którym przyszedł klient, jako sposób na ujawnienie jego potrzeb i nie przewiduje się nadmiernej na nim koncentracji, ponieważ powodowałoby to osłabienie, oraz opóźnienie momentu mobilizacji energii w celu osiągnięcia tego, co jest pożądane.

Zatem, w przypadku TSR pomagacza (terapeutę) interesują takie obszary:

poszukiwanie mocnych stron i zasobów klienta, a nie jego deficytów i zaburzeń. Nie diagnozujemy, nie etykietujemy po prostu pracujemy nad rozwiązaniami problemów, które zgłasza klient,
staramy się pracować na sukcesach i osiągnięciach klienta, a nie na porażkach i potknięciach,
określamy potrzeby klienta, a nie jego problemy,
pracujemy na wyjątkach pozytywnych w życiu klienta, a nie na występowaniu problemu i jego częstotliwości.

Według Miltona Ericksona osoby zwracające się po pomoc do terapeuty – znają rozwiązania swoich problemów. One tylko nie wiedzą, że je znają. W związku z tym – zadaniem terapeuty – jest im dotrzeć do tej prawdy.

W przebiegu terapii krótkoterminowej skoncentrowanej na problemie (tradycyjny model) mamy głównie do czynienia ze skupieniem uwagi na drobiazgowej analizie problemu (źródło, konsekwencje, czas istnienia, chronologia rozwoju) w celu postawienia odpowiedniej diagnozy.

W związku z tym dochodzi ponownie do przeżywania cierpienia i bólu wynikającego z problemów, z którym zgłosił się do nas klient, co może skutkować osłabieniem jego energii do zmian ze względu na trwanie w marazmie.

W wyniku takiej pracy z terapeutą klient ma szanse zbudować swoją preferowaną przyszłość, zamiast analizowania odbierającej siły przeszłości.

Dyskusja terapeutyczna z klientem o tym, co robi dobrze, co może robić lepiej lub jakie jeszcze inne rozwiązania są w jego zasięgu, dostarcza nadziei i siły niezbędnej do przezwyciężenia trudnej sytuacji, w której aktualnie klient się znajduje, zaś mocne strony, zasoby, oraz praca na wyjątkach daje klientowi motywację i nierzadko siłę na podjęcie działań, które będą prowadzić do pozytywnej zmiany.

Najważniejsza różnica odróżniająca model TSR od innych modeli to – pozytywny język obecności czegoś, a nie braku, deficytu, gdy klientowi łatwiej przychodzi powiedzenie „czego się nie chce”, niż stwierdzić „czego się chce”. klient może wyartykułować swoje potrzeby i dążenia – kreując w ten sposób obraz, który łatwiej mu będzie przenieść na rzeczywistość.

Cechą istotną TSR jest wysoki poziom szacunku dla podmiotowości osób poddających się terapii oraz ich bliskiego otoczenia.

Relacja terapeutyczna jest partnerska, gdzie głównym założeniem jest filozofia, że klient jest ekspertem od swojego życia, natomiast terapeuta mu towarzyszy w odkrywaniu jego zasobów, mocnych stron i tego, co działa.

Zapewne, metoda ta nie może być uważana za remedium na wszystkie problemy klientów, jednakże przykłady efektywności tego modelu terapii, stosowanego w różnych ośrodkach na świecie (USA, Holandia, Australia, Korea) pokazały, że może być on skutecznym narzędziem w pracy z klientami, którzy zgłaszają się z dużą różnorodnością problemów.

W TSR, jako nurcie terapeutycznym, najważniejsze jest wykorzystanie tego, co jest „zdrowe”. Koncentracja na tym, co się sprawdza i jest dostępne w danej osobie i świecie klienta, pary, rodziny czy zespołu. Dzięki temu można ominąć – tak powszechnego w innych podejściach terapeutycznych, skupiania się na problemach, diagnozowania zaburzeń i deficytów, czyli poruszania się w świecie patologii.

Współpraca terapeuty i klienta skupia się na obszarach zdrowia psychicznego, uświadomieniu potrzeb i możliwości osiągania celów, szukaniu mocnych stron i zasobów, a także na tym, aby skutecznie poradzić sobie z problemem, których zmienić nie można, dlatego też terapia jest nurtem pracy terapeutycznej krótkoterminowym, gdzie efekty pozytywnej zmiany mogą pojawić się w dość szybkim czasie.

Zasady TSR (S. de Shazer):

jeśli coś nie jest zepsute, nie naprawiaj tego,
jeśli coś działa, rób to częściej,
jeśli coś nie działa, przestań to robić,
małe kroki mogę prowadzić do wielkich zmian,
rozwiązanie nie musi mieć związku z problemem,
język potrzebny do wypracowania rozwiązania jest odmienny od języka potrzebnego do opisania problemu, żaden problem nie trwa cały czas, zawsze są wyjątki, które można wykorzystać,
przyszłość jest zarówno tworzona, jak i uzgadniana.

Skuteczność TSR (badania)
Yvonne Dolan

Krótkoterminowa Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach to oparte na dowodach empirycznych podejście do psychoterapii, które badane jest od wczesnych lat 80-tych. Jest to jedno z niewielu podejść w psychoterapii, którego początki były „oparte na dowodach”, a nie „oparte na teorii” (jak większość innych modeli). Jego twórcy, Steve de Shazer, Insoo Berg i ich zespół obserwowali sesje terapeutyczne i skrupulatnie odnotowywali, co takiego robił terapeuta, co działało dla klienta i przesuwało go w kierunku wyznaczonego celu, a następnie instruowali terapeutę, żeby robił tego więcej (Lipchik, i wsp., 2012).

Na przestrzeni około dziesięciu lat pojawił się zestaw interwencji wraz z ogólnym stylem klinicznym, który najlepiej można opisać jako kooperatywny, oparty na współpracy i skoncentrowany na opisach rozwiązań – w przeciwieństwie do bardziej interpretacyjnych, instruujących lub konfrontacyjnych i skupionych na opisach problemów podejść. Takie indukcyjne podejście, w przeciwieństwie do podejścia dedukcyjnego (w większości innych modeli terapeutycznych), doprowadziło do tego, co jest obecnie standardową praktyką Krótkoterminowej Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach.

Krótkoterminowa Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach poddana była dużej liczbie badań empirycznych, wystarczającej, aby uznać ją w dwóch ostatnich metaanalizach za „opartą na dowodach” przez wiele federalnych i stanowych agencji i instytucji, takich jak, m.in. Krajowy Rejestr Programów i Praktyk Opartych na Dowodach SAMHSA (NREPP).

Przeprowadzono 77 badań empirycznych dotyczących skuteczności Krótkoterminowej Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach,
Przeprowadzono 2 metaanalizy (Kim, 2008, Stams, et al, 2006) i 2 przeglądy systematyczne,
Łącznie, dane dotyczące skuteczności pochodzą z ponad 2800 przypadków,
Badania przeprowadzono w warunkach „prawdziwego świata” (badania „efektywność” vs. „skuteczność”), więc wyniki można uogólnić.
Krótkoterminowa Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach jest równie skuteczna dla wszystkich klas społecznych, efektów nie różnicuje status socjo-ekonomiczny klientów.
Wielkości efektów mieszczą się w zakresie od małego do średniego – takie same można znaleźć w metaanalizach dla innych praktyk opartych na dowodach, takich jak CBT i IPT (Terapia Behawioralno-Poznawcza i Terapia Interpersonalna).
Ogólny wskaźnik sukcesu wynosi średnio 60% przy 3-5 sesjach.

Wnioski z dwóch metaanaliz i systematycznych przeglądów oraz ogólna konkluzja z najnowszych badań naukowych nad Krótkoterminową Terapią Skoncentrowaną na Rozwiązaniach wskazują, że jest ona skutecznym podejściem w terapii problemów psychologicznych, z podobnymi wielkościami efektów jak w innych opartych na dowodach podejściach. Dodatkowo efekty te osiągane są przy mniejszej przeciętnej liczbie sesji i przy zastosowaniu bardziej łagodnego podejścia (Gingerich i in., 2012, Trepper i Franklin, 2012). Oznacza to, że w większym stopniu oparte na współpracy podejście SFBT nie zakłada konfrontacji ani interpretacji, ani nawet nie wymaga akceptacji podstawowych założeń, jak w przypadku większości innych modeli psychoterapii.

Biorąc pod uwagę równoważną skuteczność, krótszy czas trwania i bardziej łagodne podejście, Krótkoterminowa Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach jest uważana za doskonały pierwszy wybór spośród różnych opartych na dowodach podejść do psychoterapii dla większości problemów psychologicznych, behawioralnych i relacyjnych.

Źródło: Centrum Rozwiązań - link

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach